ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
H περίοδος κατά την οποία σύγχρονοι περιηγητές ή ταξιδιώτες, ατομικά ή ομαδικά ανακάλυψαν εκ νέου και περιηγήθηκαν την Ελλάδα, παρατηρώντας τη φύση, την ιστορία και τον πολιτισμό της, υπήρξε μακρά και θεμελιώδης για τον Ελληνικό τουρισμό. Ως παγκόσμιο φαινόμενο, ο περιηγητισμός ξεκίνησε από την αναζήτηση μιας νέας Ευρωπαϊκής ταυτότητας βασισμένης στην Ουμανιστική παιδεία και τις κλασικές σπουδές. Αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της γεωγραφικής και οικονομικής επέκτασης Ευρωπαϊκών χωρών, δραματικών πολιτικών γεγονότων και τεχνολογικών αλλαγών.
Από τον 18ο αιώνα, η άνοδος των εισοδημάτων στο Βορρά, τα νέα καταναλωτικά πρότυπα, η βελτίωση των μεταφορών, η μείωση του κόστους ταξιδιού και η επιμήκυνση του ελεύθερου χρόνου διεύρυναν την εμβέλεια των περιηγήσεων. Αρχαιολάτρες ταξιδιώτες ακολουθούσαν τα βήματα του Παυσανία, του Ηροδότου, του Πλίνιου. Παρατηρούσαν τη φύση, θαύμαζαν αρχαία ερείπια και μνημεία, έδειχναν ενδιαφέρον για τις παραδόσεις και συμπεριφορές των πληθυσμών που συναντούσαν, εμπνέονταν από την ελληνική φιλοσοφία και γοητεύονταν από την ελληνική μυθολογία.
Μεγάλη Περιοδεία και Ελλάδα
Ο τρόπος μετακίνησης των περιηγητών κατά τους 18ο -19ο αιώνα ήταν η «Μεγάλη Περιοδεία» (Grand Tour). Νέοι, εύποροι αριστοκράτες περιόδευαν συνοδευόμενοι από φίλους, υπηρέτες, δασκάλους, γιατρούς, καλλιτέχνες και επιστήμονες. Εξασφάλιζαν φιλοξενία και προστασία από υψηλόβαθμους διπλωμάτες, τοπικούς άρχοντες και Έλληνες δημοσίους υπαλλήλους, ενώ τις μετακινήσεις τους συντόνιζαν ντόπιοι «οδηγοί». Έντονες συγκινήσεις, ελευθεριότητα και μύηση στον εξωτισμό της μυστηριακής Ανατολής, αποτελούσαν μέρος της εμπειρίας. Ο θαυμασμός για τη βουκολική «Αρκαδία» δεν απέκλειε λεηλασία ή καταστροφή μνημείων. Οι περιηγητές κατέγραφαν τις εντυπώσεις τους και απεικόνιζαν σε σχέδια και ζωγραφικούς πίνακες ό,τι έβλεπαν. Πολλοί υπήρξαν Φιλέλληνες ανάμεσά τους ο εμβληματικός ρομαντικός ποιητής George Gordon Byron (Lord Byron) που υποστήριξε τον Αγώνα για Ανεξαρτησία της Ελλάδας και παράλληλα προήγαγε τον τουρισμό. Άσκησε βαθειά και διαρκή θετική επίδραση στην Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη του 19ου αιώνα υπέρ της Ελλάδας.
Η Αθήνα: Πόλος Έλξης Περιηγητών
Ο περιηγητισμός ευνόησε ιδιαίτερα την Αθήνα – πρωτεύουσα του Ελληνικού Βασιλείου, από το 1834. Ιδρύθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο το 1837, διοργανώθηκαν διεθνείς εκθέσεις και αναβίωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896. Από το 1870, η προσέλκυση περιηγητών και επιφανών ξένων επιδιώχθηκε συνειδητά για να προβληθεί ο εκσυγχρονισμός της χώρας και να υποστηριχθούν οι εθνικές προσδοκίες. Κάθε ξένος «περιηγητής» θεωρείτο συνώνυμος του φιλέλληνα και οι εφημερίδες περιέγραφαν του ταξιδιώτες ως «καταμαγευμένους και ευτυχείς» από την ελληνική φιλοξενία ή ως «ανοιξιάτικα χελιδόνια». Στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ οι Αθηναίοι αστοί ανακάλυπταν την φυσιολατρεία και ίδρυαν φυσιολατρικούς συλλόγους, οι όροι περιηγητής και περιηγητισμός κυριαρχούσαν στην ελληνική γλώσσα μέχρι τα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Μαργαρίτα Δρίτσα-καθηγήτρια Οικονομικής Ιστορίας