Ο Ε.Ο.Τ. ιδρύθηκε για πρώτη φορά το 1929 αλλά καταργήθηκε μετά από επτά χρόνια (1936) και αντικαταστάθηκε από το Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού. Επανιδρύθηκε το 1951 ως Ν.Π.Δ.Δ. και ανέλαβε αμέσως το τιτάνιο έργο της τουριστικής ανασυγκρότησης της χώρας (Είχε προηγηθεί κατά την περίοδο 1945-1950 η Γενική Γραμματεία Τουρισμού). Με την εμπνευσμένη ηγεσία του (Δ. Παπαευστρατίου, πρώτος Γενικός Γραμματέας και Ν. Φωκάς, πρώτος πρόεδρος) ο νέος Οργανισμός προχώρησε σε σειρά από πρωτοποριακές πρωτοβουλίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλα τα προγράμματα της 15-ετίας 1951-1965 συνεχίστηκαν και αργότερα. Οδήγησαν δε την Ελλάδα μέσα σε λίγα χρόνια στο να γίνει μια υπολογίσιμη δύναμη στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Επομένως, η σύγχρονη τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδος οφείλεται κατά κύριο λόγο στον Ε.Ο.Τ., του οποίου οι πρωτοβουλίες χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:
Α. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ
Η εκτέλεση έργων τουριστικής υποδομής αποτέλεσε βασικό στοιχείο της πολιτικής όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών ηγεσιών του τουριστικού τομέα μέχρι την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα. Όλα τα έργα υλοποιήθηκαν μέσω της Τεχνικής Υπηρεσίας του Οργανισμού, η οποία οργανώθηκε και λειτούργησε αμέσως μόλις επανιδρύθηκε ο Ε.Ο.Τ., με πρώτο διευθυντή τον καθηγητή Χαράλαμπο Σφαέλλο, αρχιτέκτονα μηχανικό. Κατά τη διάρκεια της όλης πορείας της, η Τεχνική Υπηρεσία εκτέλεσε συνολικά περί τα 2.000 τουριστικά έργα (μοναδικό επίτευγμα παγκοσμίως) διάφορων ειδών, όπως :
Τα τουριστικά περίπτερα (πάνω από 60) κατά μήκος των εθνικών οδών και κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους. Προϋπήρξαν των ξενοδοχείων σε μια εποχή που ήταν ακόμη άγνωστος ο μαζικός τουρισμός και εξυπηρέτησαν μεγάλο αριθμό επισκεπτών αφού διέθεταν εστιατόριο, μπαρ και λίγα δωμάτια.
Τα ξενοδοχεία (τα γνωστά ως “Ξενία”) κατανεμημένα σε όλη τη χώρα, ακόμη και σε μη τουριστικές περιοχές. Πρόκειται για ένα τεράστιο πρόγραμμα κατασκευής 80 περίπου ξενοδοχείων, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο σημαντική παραγωγή δημόσιων κτιρίων μετά τον πόλεμο. Επομένως, αυτό το εγχείρημα υπήρξε το πιο σημαντικό από όλες τις πρωτοβουλίες εκτέλεσης έργων του Ε.Ο.Τ. Και τούτο διότι, μέσω αυτού, κατασκευάστηκαν πρωτοποριακές για την εποχή τους ξενοδοχειακές μονάδες υψηλών κατηγοριών σε κάθε γωνιά της χώρας. Έτσι, αυξήθηκε μέσα σε 15 χρόνια (1951-1965) το ισχνό τότε ξενοδοχειακό δυναμικό της Ελλάδας κατά περίπου 7.000 κλίνες.
Τα “Ξενία ” όμως αποτέλεσαν ταυτόχρονα και πρότυπες για την εποχή τους μονάδες, υποδείγματα σωστής διαρρύθμισης και λειτουργίας με πολλά μοντέρνα στοιχεία, έτσι ώστε να τα μιμηθεί αργότερα και η ιδιωτική πρωτοβουλία. Πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι ο Ε.Ο.Τ. δημιούργησε και ειδική υπηρεσία λειτουργίας όλων των μονάδων του
Οι οργανωμένες ακτές, που αποτέλεσαν εγκαταστάσεις λαϊκής αναψυχής και κατασκευάστηκαν ιδίως κοντά σε αστικά κέντρα, όχι μόνο για χρήση των τουριστών αλλά και για την εξυπηρέτηση των κατοίκων των πόλεων.Πρώτη ακτή που δημιουργήθηκε ήταν η ακτή Βουλιαγμένης Αττικής με έτος πρώτης λειτουργίας το 1959. Ο Ε.Ο.Τ. κατά την εικοσαετία 1960-1980 δημιούργησε περισσότερες από 60 οργανωμένες ακτές σε όλη τη χώρα.
Τα κάμπινγκ υπήρξαν επίσης πρότυπες κατασκευές στο είδος τους και συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη του οδικού αλλά και του παραθεριστικού τουρισμού. Κάμπινγκ Αλεξανδρούπολης. Ο Ε.Ο.Τ. κατασκεύασε και λειτούργησε συνολικά 14 κάμπινγκ, κυρίως κατά μήκος των βασικών οδικών αξόνων της χώρας, τα οποία, εκτός από τις διαμορφωμένες θέσεις σκηνών και τροχόσπιτων, διέθεταν και όλες τις απαιτούμενες κτιριακές εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση των πελατών, άφθονο πράσινο καθώς και γήπεδα αθλοπαιδιών.
Οι παραδοσιακοί ξενώνες δημιουργήθηκαν βάσει ειδικού προγράμματος που προέβλεπε την αναστήλωση και τη μετατροπή παραδοσιακών κτισμάτων σε επιλεγμένους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας. Συνολικά, μεταξύ 1975 και 1991 πραγματοποιήθηκαν από τον Ε.Ο.Τ. αναστηλώσεις και διαρρυθμίσεις σε 119 κτίρια δέκα παραδοσιακών οικισμών. Δημιουργήθηκαν έτσι 680 νέες κλίνες και, παράλληλα, προέκυψε από τη λειτουργία των αντίστοιχων μονάδων σημαντικός αριθμός νέων θέσεων εργασίας.
Οι μαρίνες, με πρώτο έργο τη μαρίνα Βουλιαγμένης, που κατασκευάστηκε και λειτούργησε κατά τη δεκαετία του ’60. Ακολούθησε σταδιακά η δημιουργία ενός δικτύου δεκάδων μαρίνων και καταφυγίων τουριστικών σκαφών, έτσι ώστε η χώρα μας να γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστική στον τομέα του θαλάσσιου τουρισμού.
Άλλα έργα σημαντικά για τον ελληνικό τουρισμό, όπως παρεμβάσεις σε όλους τους οδικούς μεθοριακούς σταθμούς της χώρας (επεκτάσεις, βελτιώσεις, επισκευές αλλά και νέες κατασκευές νέων, όπως η περίπτωση του Ορμενίου), έργα σε λουτροπόλεις με σημαντικότερο το νέο Κέντρο θεραπείας Λουτρών Αιδηψού (έτος λειτουργίας 1982), το πιο σύγχρονο του είδους στη νοτιο-ανατολική Ευρώπη, το Χιονοδρομικό κέντρο Παρνασσού, το μεγαλύτερο της χώρας, που αποτελεί την πιο δαπανηρή επένδυση σε δημόσια τουριστική υποδομή που έγινε ποτέ στην Ελλάδα. Επίσης, τα γήπεδα γκολφ της Γλυφάδας, το πρώτο γήπεδο 18 οπών της χώρας και της Ρόδου, στην περιοχή Αφάντου καθώς και τα έργα αναστήλωσης του Αχιλλείου Μεγάρου στην Κέρκυρα, όπου έλαβε χώρα το 1994 η σύνοδος κορυφής των αρχηγών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Β. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ
Η προβολή της Ελλάδας από τον Ε.Ο.Τ. γινόταν και εξακολουθεί να γίνεται με συνδυασμό ενεργειών διαφήμισης και δημοσίων σχέσεων, έχοντας ως βασικό εργαλείο τα γραφεία του εξωτερικού. Για το λόγο αυτό, ο Ε.Ο.Τ. προχώρησε κατά προτεραιότητα στην ίδρυση των υπηρεσιών εξωτερικού με συνέπεια το 1962 να λειτουργούν ήδη πέντε γραφεία σε Βρυξέλλες, Παρίσι, Φρανκφούρτη, Λονδίνο και Ρώμη.
Στον τομέα της διαφήμισης οι ετήσιες καμπάνιες, που ξεκίνησαν κατά οργανωμένο τρόπο το 1959, λειτούργησαν σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες του τμήματος εκδόσεων και του καλλιτεχνικού γραφείου του Ε.Ο.Τ. Έτσι, πραγματοποιήθηκε διαχρονικά τεράστια παραγωγή αφισών, εντύπων, λευκωμάτων, δίσκων μουσικής, φωτογραφιών, χαρτών, ημερολογίων, γραμματοσήμων κ.α. Πιο ειδικά, οι εκατοντάδες αφίσες αποτέλεσαν ένα εξαιρετικά αποδοτικό διαφημιστικό αφού οργανώθηκαν δεκάδες αφισοκολλήσεις στα κέντρα ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Παράλληλα, ο Ε.Ο.Τ. συμμετείχε και συμμετέχει μέχρι σήμερα σε δεκάδες διεθνείς τουριστικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο με καλαίσθητα περίπτερα, στα οποία σχεδόν πάντοτε συμμετέχουν και ιδιωτικοί φορείς.
Επίσης, οι δημόσιες σχέσεις του Ε.Ο.Τ. λειτούργησαν από την πρώτη στιγμή παράλληλα με τη γενική διαφήμιση αλλά βέβαια με πολύ μικρότερες συγκριτικά δαπάνες, παράγοντας συχνά ένα εξ ίσου καλό αποτέλεσμα. Πιο ειδικά, επί μέρους πρωτοβουλίες, όπως το χορευτικό συγκρότημα του Ε.Ο.Τ. της περιόδου 1971-1974, οι «Ελληνικές εβδομάδες τουρισμού» σε διάφορες χώρες, οι μετακλήσεις ξένων προσωπικοτήτων και δημοσιογράφων, οι συχνές δημοσιεύσεις στον ξένο τύπο, οι χρηματοδοτήσεις συνεδρίων κ.α. είχαν σχεδόν πάντοτε πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ακόμη αναπτύχθηκαν οι διεθνείς σχέσεις με δεκάδες χώρες και μέσα από κοινές πρωτοβουλίες, όπως τα εκπαιδευτικά σεμινάρια και η διοργάνωση συνεδρίων.
Γ. ΚΑΛΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Από το 1954, όταν οργανώθηκαν σε συνεργασία με την Ελληνική Περιηγητική Λέσχη οι πρώτες παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, μέχρι το 1998, οπότε η αρμοδιότητα διοργάνωσης όλων των εκδηλώσεων αφαιρέθηκε από τον Ε.Ο.Τ. για να περάσει στη δικαιοδοσία ανώνυμης εταιρίας, ήτοι επί 44 ολόκληρα χρόνια, ο Οργανισμός στήριξε διοικητικά, οικονομικά, και όχι μόνον, ένα τεράστιο αριθμό εκδηλώσεων.
Με τέτοια μάλιστα επιτυχία, ώστε τα Ελληνικά φεστιβάλ να συγκαταλέγονται κατά την άποψη των ειδικών ανάμεσα στα πιο επιτυχημένα της Ευρώπης, προβάλλοντας κατά τον καλύτερο τρόπο το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Έτσι, ο Ε.Ο.Τ. διοργάνωνε κάθε καλοκαίρι τα φεστιβάλ Επιδαύρου και Αθηνών (από το 1955), σε ιστορικούς και συνάμα επιβλητικούς χώρους, όπως το αρχαίο θέατρο Επιδαύρου και το Ωδείον Ηρώδη του Αττικού στην Αθήνα.
Ανάμεσα στις εκατοντάδες των διάσημων καλλιτεχνών, ξένων και Ελλήνων, που έλαβαν κατά καιρούς μέρος στις παραστάσεις, πρέπει να αναφερθούν ενδεικτικά : ο Δημήτρης Μητρόπουλος, η Μαρία Κάλλας, η Κατίνα Παξινού, η Τζίνα Μπαχάουερ, ο Λέοναρντ Μπερνστάϊν, ο Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν, η Μαργκότ Φοντέϊν, ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, ο Μίκης Θεοδωράκης , το μπαλέτα Μπαλσόϊ και Κίροφ, η Αγνή Μπάλτσα, ο Χοσέ Καρέρας, ο Λουτσιάνο Παβαρότι και πολλοί άλλοι.
Επίσης, ο Ε.Ο.Τ. διοργάνωσε από το καλοκαίρι του 1959 τις παραστάσεις «Ήχος και φως» στο χώρο της Ακρόπολης και αργότερα στη Ρόδο και στην Κέρκυρα.
Μεγάλη επιτυχία είχαν ακόμη οι γιορτές κρασιού στο Δαφνί Αττικής (πρώτη χρονιά το 1953), στη Ρόδο και αργότερα στην Αλεξανδρούπολη, με μεγάλη συμμετοχή ξένων τουριστών σε ποσοστό πάνω από 60% του συνόλου. Αλλά ο Ε.Ο.Τ. διοργάνωσε παραστάσεις και στο υπαίθριο θέατρο του Λυκαβηττού με πρώτη χρονιά το 1965 μετά από κατασκευή που έγινε από την Τεχνική Υπηρεσία του Οργανισμού. Επίσης, από 8 Σεπτεμβρίου έως 8 Νοεμβρίου 1965 έγιναν στην Αθήνα τα “Παναθήναια Διεθνούς Γλυπτικής” (1η Μπιενάλε) με έκθεση 140 έργων δεκάδων διεθνούς φήμης καλλιτεχνών, όπως οι Πικάσο, Νταλί, Ματίς, Μιρό, Μουρ, Ρενουάρ κ.α.
Δ. ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Ο Ε.Ο.Τ. από την αρχή της λειτουργίας του στήριξε με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες τις λεγόμενες ειδικές μορφές τουρισμού και τούτο εκτός από τα δημόσια τουριστικά έργα που κατασκεύασε. Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα του Οδικού-περιηγητικού τουρισμού κατά την περίοδο 1953-1956, ήτοι επί τέσσερα χρόνια, ο Οργανισμός λειτούργησε ουσιαστικά ως τουριστικό γραφείο, οργανώνοντας ημερήσιες εκδρομές στο Σούνιο και στον Ακροκόρινθο και διήμερες στους Δελφούς και στην Ολυμπία.
Παράλληλα, ενθάρρυνε ιδιώτες για την οργάνωση οδικών εκδρομών, των αποκαλούμενων και οργανωμένων γύρων, στις οποίες ο πρώτος που δραστηριοποιήθηκε από ιδιωτικής πλευράς ήταν ο Κουλουβάτος με την “Ερμής Τουρισμός”.
Επίσης, ο Ε.Ο.Τ. ανέπτυξε και το Θαλάσσιο τουρισμό με την οργάνωση από το 1955 έως το 1962 θαλάσσιων εκδρομών (κρουαζιερών) διήμερων ή πενθήμερων με το πλοίο “Σεμίραμις”. Με τον τρόπο αυτό, αφ’ ενός καθιέρωσε την κρουαζιέρα στο Αιγαίο και αφ’ ετέρου πρόβαλε κατά τον καλύτερο τρόπο τα ελληνικά νησιά. Ήταν μια έμπρακτη στήριξη του θαλάσσιου τουρισμού που βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι σε κάθε κρουαζιέρα συμμετείχε υποχρεωτικά διπλωματούχος ξεναγός. Ακόμη, ο Ε.Ο.Τ. δημιούργησε τη ναυτιλιακή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, που άνοιξε το 1960, με την απόκτηση του πλοίου “Εγνατία”.
Όλες οι πάνω πρωτοβουλίες, μαζί με πολλές άλλες έβαλαν την Ελλάδα στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη, αφού από τις 50.000 ετήσιες αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στις αρχές της δεκαετίας του ’50 περάσαμε είκοσι χρόνια αργότερα στα 2.000.000.
Κώστας Χρ. Κατσιγιάννης
Πολιτικός μηχανικός, διπλωματούχος Ε.Μ.Π.
πρώην Γενικός Διευθυντής Ε.Ο.Τ.