Ξενοδοχία : «Η Τέχνη του δίδειν έναντι χρημάτων καλόν γεύμα, καλήν κατοικίαν, καλήν τροφήν και καθαρά κλινοσκεπάσματα» από τον Νικ. Λέκκα
Η φιλοξενία των ξένων στην οικογενειακή κατοικία, καταγράφεται στα Ομηρικά Έπη ως μεγάλη τιμή. Οι ξένοι θεωρούντο ιεροί στην Αρχαία Ελλάδα και τους προστάτευε ο Ξένιος Δίας και η Αθηνά της Ξενίας. Στα σπίτια των αρχαίων ελλήνων, προβλέπονταν πάντα ξενώνες για την φιλοξενία επισκεπτών από άλλες πόλεις. Ο οικοδεσπότης, ονομαζόταν «ξενοδόχος» ή «στεγανόμος» ή «εστιοπάμμων», ή «ναύκληρος». Σύμφωνα με τα ήθη της αρχαίας Ελλάδας, όφειλε να παράσχει στον ξένο τα «ξεινήια», δηλαδή, την καλύτερη δυνατή φιλοξενία. Ο ξένος, ως αμοιβή, προσέφερε δώρα ή διηγείτο ευχάριστες ιστορίες στον οικοδεσπότη. Εξαίρεση στον κανόνα, η Αρχαία Σπάρτη με την ξενηλασία της, δηλαδή την αποφυγή εγκατάστασης, ει μη μόνο επιφανών, ξένων στο κράτος τους για να μην αλλοιωθεί ο τρόπος ζωής και τα ήθη τους. Παρά τις επιφυλάξεις τους και οι Σπαρτιάτες λάτρευαν τον Ξένιο Δία. Οι «ξένιες αρχές» της εποχής του Ομήρου, μεταφέρονται μέσα στον χρόνο και σήμερα, υπάρχουν πολλά στοιχεία από αυτές στην πατροπαράδοτη Ελληνική Φιλοξενία. Με την πάροδο του χρόνου, λόγω της πυκνής διακίνησης,όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος και άλλοι κλασσικοί ιστορικοί, εμφανίζονται τα πανδοχεία ή καταγώγια, τα χάνια και τα καπηλειά τα οποία αποκτούσαν φήμη, ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσέφεραν. Εξαιρετικό δείγμα ξενοδοχείου της αρχαιότητας ο ξενώνας στον ιερό περίβολο του Ασκληπιού στην Αρχαία Επίδαυρο, δίπλα από το αρχαίο θέατρο. Ευρήματα από ανασκαφές και παραστάσεις από αρχαίους αμφορείς, μας παρέχουν άφθονα και ακριβή στοιχεία για την τέχνη της φιλοξενίας στους αρχαίους χρόνους. Στην Βυζαντινή εποχή, καταγράφεται ο όρος ξενοδοχείο και ξενώνας, ως οργανισμός δημόσιας αντίληψης για τους ξένους, κυρίως δε με την έννοια της παροχής στέγασης σε φτωχούς και στην συνέχεια με την έννοια της φιλοξενίας των πιστών προσκυνητών.
Στην εποχή της Τουρκοκρατίας, οι χώροι στέγασης και φιλοξενίας ξένων είναι ταπεινοί και δεν παρέχουν πολλές ανέσεις, χτίζονται σε προνομιούχες θέσεις με τρεχούμενο νερό, σε κομβικά οδικά σημεία, κυρίως για την ανάπαυση των ταξιδευτών και των στρατιωτικών. Από θρησκευτική πεποίθηση, κατασκευάζονται από τα Ιερά Τεμένη, τα Καραβάν σεράγια ή Χάνια ή Πανδοχεία, ως χώροι ανάπαυσης και φιλοξενίας προσκυνητών, κοντά σε λατρευτικούς χώρους. Οι ίδιοι χώροι εξυπηρετούσαν και τους περιηγητές, ήταν συνήθως ισόγειοι με πατάρι και στάβλο για το στάβλισμα των ζώων.
Η ίδρυση του Νεώτερου Ελληνικού Κράτους και η καταστροφή που έχει προκληθεί από τον απελευθερωτικό αγώνα, δεν ευνοεί την ξενοδοχεία. Το 1830, κατασκευάζεται στην Κόρινθο πανδοχείο διαμορφωμένο σύμφωνα με τις ανάγκες των ξένων περιηγητών, ενώ το πρώτο ξενοδοχείο, το Ξενοδοχείο του ΛΟΝΔΙΝΟΥ, λειτουργεί το 1834 στο Ναύπλιο, την πρώτη πρωτεύουσα του κράτους. Το 1835, υπάρχει αναφορά για ένα πανδοχείο στον Πόρο. Στην Αθήνα, την ίδια χρονιά, λειτουργεί το ξενοδοχείο ALBERGO NUONO. Το 1840, λειτουργεί και δεύτερο ξενοδοχείο στο Ναύπλιο, το ξενοδοχείο ΑΦΘΟΝΙΑ. To 1878, λειτουργεί στην Αθήνα το ξενοδοχείο ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ από τους Κέντρο και Στ. Λάμψα. Και από το 1888, αργά αλλά σταθερά, η ελληνική φιλοξενία οργανώνεται και εκσυγχρονίζεται.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, το 1896, οι επισκέπτες από το Εξωτερικό, έμεναν στα λεγόμενα Cook Houses, δηλαδή, δωμάτια σε σπίτια τα οποία είχε μισθώσει ο επίσημος μεταφορέας των Αγώνων, ο Cook. Περί τα τέλη του 19ου αιώνα δεν υπήρχαν ξενοδοχεία στην Ελλάδα, αλλά Σε λιγότερο από εκατό χρόνια μετά, από το 1923 έως το 2004, η Ελλάδα, ένας από τους πλέον αναγνωρίσιμους διεθνώς τουριστικούς προορισμούς, φιλοξενεί με τεράστια επιτυχία στην Αθήνα τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Σήμερα, η Ελλάδα, διαθέτει, 9.554 ξενοδοχειακές μονάδες συνολικής δυναμικότητας 726.546 κλινών (Νοέμβριος 2009) που επιτρέπουν την πραγματοποίηση 182 εκατομμυρίων διανυκτερεύσεων. Στον αριθμό αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τα λοιπά καταλύματα.
Τα πρώτα ξενοδοχεία της Ελλάδας
Είναι θαυμαστή η πορεία εξέλιξης της Ξενοδοχείας στην Ελλάδα μέσα σε έναν αιώνα. Και όπως γράφει ο μεγάλος στοχαστής του Ελληνικού Τουρισμού, Νικ. Λέκκας, «ανέκυψεν εκ του μέσου σωρού καπνιζόντων ερειπίων και πλήρους καταστροφής»
Τα πρώτα ξενοδοχεία, στις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν συνήθως μικρής δυναμικότητας και διέθεταν μόλις 30-50 δωμάτια κατά μέσο όρο.
Ονομαστά για το μέγεθος και την πολυτέλεια ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα, τα ξενοδοχεία ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ στο κέντρο της Αθήνας, το πολυτελέστατο Ακταίο στο Ν, Φάληρο με 80 δωμάτια. Ξεχώριζαν το GRAND HOTEL με 40 δωμάτια Καρ. Σερβίας και Σταδίου και το ξενοδοχείο ΜΙΝΕΡΒΑ με 43 δωμάτια στην αρχή της Σταδίου το οποίο μάλιστα διέθετε εστιατόρια 24ωρης λειτουργίας. Διάσημο το ξενοδοχείο ΑΓΓΛΙΑΣ, στην Πλατεία Συντάγματος και Ερμού, με 70 δωμάτια το οποίο μνημονεύει και ο ποιητής Σουρής. Εξ’ ίσου γνωστό το ΙΛΙΟΝ ΠΑΛΛΑΣ στην Πλατεία Κολοκοτρώνη με 40 δωμάτια ενώ το ξενοδοχείο ΑΘΗΝΩΝ, με 47 δωμάτια στην οδό Κοραή ήταν το πρώτο κτίριο από μπετόν στην Αθήνα.
Άλλα δημοφιλή ξενοδοχεία ήταν στην Ομόνοια το ΜΠΑΓΓΕΙΟΝ, ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ. Στα προάστια , πασίγνωστο το ξενοδοχείο ΑΠΕΡΓΗ στην Κηφισιά και το ΜΕΓΑ στο Ν. Φάληρο.
Και δεν ήταν μόνο η Αθήνα που φιλοξένησε γνωστά και πολυτελή ξενοδοχεία. Μερικά μόνο, ήταν, το MEDITERRANEE στην Θεσσαλονίκη, το ΘΕΡΜΑΙ ΣΥΛΛΑ στην Αιδηψό, τα ΠΑΛΛΑΣ και ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ στο Λουτράκι, το ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΝ στις Σπέτσες, το ΓΑΛΛΙΑ στην Πορταριά Πηλίου, το ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ στην Μυτιλήνη, το ΑΓΓΛΙΑΣ και ΩΡΑΙΑΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ στην Κέρκυρα, το ΣΠΑΠ στην Ολυμπία, το ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ στην Χαλκίδα, το ΑΡΝΗ στην Καρδίτσα, το πρώτο μάλιστα από σίδερο και μπετόν κτίριο της πόλης, το ΟΡΘΡΥΣ στο Ναύπλιο, το ANGLETAIRE στην Πάτρα, το ΓΑΛΛΙΑΣ στα Χανιά, το ΠΥΘΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ στους Δελφούς.
Άντζελα Βαρελά, Μέλος Συνδέσμου Ελληνίδων στον Τουρισμό